Luc Besson – đạo diễn “Hollywood” nhất của Pháp

Mùa hè này, đạo diễn Luc Besson trở lại với bom tấn đắt đỏ Valerian and the City of a Thousand Planets. Với kinh phí hơn 170 triệu USD, đây không chỉ là phim có kinh phí lớn nhất lịch sử điện ảnh Pháp mà còn là một trong những bộ phim đắt đỏ nhất của năm 2017 kể cả theo chuẩn Hollywood. Nghịch lý là, dù được Hollywood và đông đảo giới mộ điệu điện ảnh toàn cầu yêu thích, song Besson lại không được đón nhận ngay tại chính quê nhà.

Với nhiều nghệ sĩ Pháp, điện ảnh phải là nghệ thuật và thuần nghệ thuật mà thôi. Vì lẽ đó, việc Besson coi điện ảnh như một ngành công nghiệp và có nhiều tác phẩm đậm tính thương mại khiến ông không được đánh giá cao ở mảnh đất hình lục lăng. Nhưng Besson thì dường như chẳng bận tâm. Trong một buổi phỏng vấn tại Cite du Cinema, ông trả lời ráo hoảnh khi được hỏi về kinh phí khổng lồ của Valerian: “Đúng là nó đắt thật đấy, nhưng ai mà quan tâm cơ chứ?”

Sự nghiệp tới từ một tai nạn

Chân dung đạo diễn Luc Besson

Thế giới điện ảnh có lẽ đã không có những tác phẩm đáng nhớ Léon: The Professional (1994) hay The Fifth Element (1997) nếu Luc Besson không gặp một tai nạn ở tuổi 17. Cậu bé Luc Besson sinh ra và lớn lên tại Paris, với một niềm đam mê lớn dành cho đại dương. Cả cha và mẹ của Luc đều là những giáo viên dạy lặn, và Besson khát khao được trở thành một nhà hải dương học khi trưởng thành. Thời niên thiếu của Besson là những năm tháng cùng cha mẹ tới các bãi biển du lịch tại Italy, Nam Tư hay Hy Lạp để ngụp lặn dưới đại dương xanh.

Song tới năm 17 tuổi, một tai nạn đã khiến cho Luc Besson vĩnh viễn không bao giờ có thể lặn được nữa. Ông chia sẻ lại ký ức đáng buồn này với nhà báo Jobson của tờ The Guardian năm 2000: “Khi ấy tôi mới 17 tuổi và hoang mang tột độ về tương lai. Tôi lấy một tờ giấy và liệt kê đủ mọi kỹ năng, ngành nghề mình có và không thể làm. Tôi yêu việc viết lách, chụp ảnh và xem ảnh, do vậy tôi đi tới kết luận rằng điện ảnh có lẽ sẽ hợp với mình”.

“Sau khi thử tới trường quay của một người quen của bạn tôi, tôi đã quyết định về bảo với mẹ rằng mình muốn nghỉ học để theo đuổi việc làm phim. Tôi vẫn nhớ rằng không lâu sau đó, tôi đã hoàn thành một bộ phim ngắn và nó thực sự rất ... dở. Nó dở vô cùng, nhưng thời điểm đó tôi chỉ muốn chứng tỏ rằng mình muốn làm một cái gì đó, rằng mình có khả năng thực sự”.

Luc Besson trở về Paris năm 18 tuổi và trở thành phụ tá cho nhiều đạo diễn để học hỏi kinh nghiệm trong nghề. Ông âm thầm viết kịch bản phim và tới năm 20 tuổi đã có trong tay 30 kịch bản. Besson hồi tưởng: “Tôi bắt đầu sáng tác những kịch bản từ khi 16 tuổi, với ý tưởng ban đầu là làm một cuốn sách. Trong gia đình tôi không ai theo nghề làm phim cả, do vậy thứ duy nhất mà tôi có là một mẩu giấy và bút để viết lách. Bạn chẳng cần gì khác ngoài một cái bút. Tôi miệt mài viết, viết và viết suốt ngày đêm”.

Kẻ mang tinh thần Mỹ giữa lòng nước Pháp

Vào năm 1980, Luc Besson thành lập công ty sản xuất Les Films du Dauphin. Sau một vài tác phẩm, Besson thực sự nhận được sự chú ý với bộ phim Le Grand Bleu (1988). Tác phẩm mang nhiều ý nghĩa với Besson khi có nội dung kể về hai đứa trẻ lớn lên ở biển Địa Trung Hải và cùng đam mê lặn biển. Số phận đã chia rẽ họ trước khi để hai người tái ngộ và trở thành những kẻ kình địch. Sau khi được trình chiến mở màn tại Liên hoan phim Cannes, Le Grand Bleu gây được tiếng vang và nhận được một vài đề cử tại giải César năm 1989.

Các tác phẩm thành công nhất của Luc Besson: “Léon: The Professional”, “The Fifth Element”, “Lucy”.

Thừa thắng xông lên, Luc Besson cho ra đời Nikita (1990) với nội dung xoay quanh nữ sát thủ Nikita. Bộ phim hành động này thu hút tới hơn 100 ngàn lượt khán giả tại Pháp ngay trong tuần đầu ra mắt. Với doanh thu 39 triệu franc và một đề cử Quả Cầu Vàng dành cho Phim nước ngoài xuất sắc, Nikita là bước đệm hoàn hảo cho Luc Besson bước vào Hollywood.

Năm 1994, siêu phẩm Léon: The Professional ra đời. Nội dung bộ phim này xoay quanh gã sát thủ chuyên nghiệp Léon (Jean Reno) nuôi nấng bé gái Mathilda (Natalie Portman) sau khi cả gia đình cô bị sát hại. Léon đào tạo các kỹ năng sát thủ cho Mathilda và giúp cô bé trên hành trình vạch mặt kẻ thủ ác Norman Stansfield (Gary Oldman)...

Sự kịch tính, lôi cuốn trong câu chuyện và các góc máy độc đáo giúp Léon: The Professional nổi bật giữa một rừng phim hành động cùng thời. Dần theo thời gian, Léon: The Professional được xem như một trong những phim hành động xuất sắc nhất mọi thời đại. Trên trang IMDB, Léon nhận điểm số 8,6/10 và đứng thứ 27 trong số 250 bộ phim hay nhất lịch sử do khán giả bình chọn. Đây là vị trí “không tưởng” đối với một bộ phim hành động, song dấu ấn đậm nét của Luc Besson trong xây dựng câu chuyện, nhân vật và dàn dựng các cảnh hành động đã giúp Léon có được vị trí đó.

Luc Besson còn tham gia nhào nặn các loạt phim hành động ăn khách: “Taxi”, “The Transporter”, “Taken”.

Kể từ đó tới nay, nhắc tới Luc Besson là người ta nghĩ ngay tới những bộ phim hành động với tiết tấu nhanh và lôi cuốn. Ông tham gia vào các loạt phim đình đám như Taxi, The Transporter hay Taken trong nhiều vai trò, từ biên kịch, nhà sản xuất cho tới đạo diễn. Như có bàn tay của vua Midas, những dự án kể trên đều hốt bạc khi ra rạp, dù nhiều nhà chuyên môn của điện ảnh Pháp vẫn không đánh giá cao Luc Besson. Một cây viết từng đánh giá về Luc Besson: “Besson nghĩ rằng hắn ta có thể kiếm được một danh hiệu Auteur, nhưng thực chất hắn chỉ có sự thô tục của kẻ mới phất lên thôi”.

Khi được hỏi về tính thương mại trong các sản phẩm của mình, ông trả lời thẳng thừng: “Ở Pháp, chúng tôi có vấn đề là không ai muốn thừa nhận rằng điện ảnh là một nền công nghiệp, rằng một bộ phim có thể mang tính giải trí. Người Pháp có cái nhìn sai lầm về phim nghệ thuật và thương mại, bởi tất cả phim ảnh trên đời đều mang tính thương mại. Ví dụ như khi bạn đi xem một phim của Jean-Luc Godard, bạn phải trả tiền vé tương tự bất kỳ bộ phim nào. Chỉ hai người đứng trong bếp trong hai tiếng đồng hồ, với màu đen trắng và bạn nói ‘Ồ, phim này nghệ thuật quá’. Với tôi thế là phim thương mại, bởi Godard làm phim với chi phí cực rẻ mà lại lời hơn những người đầu tư lớn rất nhiều!”.

Quan điểm “ngược đời” với đại bộ phận chuyên môn ở quê nhà kể trên khiến Luc Besson không được yêu mến. Song không ai có thể phủ nhận niềm đam mê điện ảnh của nhà làm phim này, qua các sản phẩm mà công ty EuropaCorp của ông cho ra đời đều đặn. Besson từng tuyên bố mình sẽ “giải nghệ sau khi hoàn thành 10 bộ phim”, nhưng dường như năng lượng sáng tạo và tình yêu điện ảnh trong ông còn quá dồi dào để có thể dừng lại. Trước mắt, ông sẽ làm biên kịch kiêm nhà sản xuất cho hai dự án được chờ đợi là Lucy 2 và Colombiana 2.