Dark web là khu vực đặc biệt của internet, nơi các trang web hoàn toàn không được lập chỉ mục và không thể truy cập bằng các trình duyệt thông thường. Người dùng phải sử dụng những công cụ chuyên dụng như trình duyệt Tor hoặc I2P để kết nối vào hệ thống này. Khi truy cập, mọi hoạt động đều được mã hóa và chuyển qua một mạng lưới định tuyến phức tạp, giúp che giấu địa chỉ IP và danh tính thật của người sử dụng.

Chính mức độ ẩn danh này khiến dark web thường được nhắc đến cùng các hoạt động phi pháp. Tuy nhiên, dark web không chỉ là “đất dụng võ” của hacker. Nó cũng được sử dụng bởi nhà báo, chuyên gia tình báo, người tố giác sai phạm, giới hoạt động xã hội hay những công dân sống trong môi trường bị kiểm duyệt gắt gao, nơi liên lạc trực tuyến có thể bị giám sát.

Sự khác nhau giữa open web, deep web và dark web

Nhiều người thường nhầm lẫn dark web và deep web là một, nhưng hai khái niệm này hoàn toàn khác nhau.

Open web – hay surface web – là phần nổi của internet mà người dùng tiếp xúc hàng ngày. Mọi nội dung xuất hiện trên Google, Bing hay các công cụ tìm kiếm đều thuộc open web, nhưng phần này chỉ chiếm khoảng 4% tổng số nội dung trên internet.

Deep web lại chiếm đến hơn 90% và bao gồm tất cả những trang không được lập chỉ mục: email, ngân hàng điện tử, hồ sơ sức khỏe, trang nội bộ doanh nghiệp hay bất kỳ dịch vụ nào yêu cầu đăng nhập. Dù nhiều người không nhận ra, deep web chính là nơi họ truy cập thường xuyên nhất.

Dark web nằm sâu hơn trong deep web. Giống deep web ở chỗ không được lập chỉ mục, nhưng khác biệt ở cơ chế ẩn danh nâng cao. Dark web được vận hành bởi mạng lưới hàng nghìn tình nguyện viên trên khắp thế giới, những người duy trì các proxy server để mã hóa và chuyển tiếp dữ liệu. Không có cơ quan nào giám sát hay đặt quy định cho hệ thống này, khiến dark web trở thành môi trường phi tập trung, tự vận hành – và cũng vì thế rất khó kiểm soát.

Nguồn gốc dark web từ đâu?

Ít ai biết rằng dark web bắt đầu không phải để phục vụ tội phạm, mà chính từ nhu cầu bảo mật của giới tình báo Mỹ. Năm 2002, các nhà nghiên cứu tại U.S. Naval Research Laboratory nhận ra rằng hoạt động trực tuyến quá dễ bị theo dõi và khai thác. Họ phát triển một hệ thống giúp các tổ chức chính phủ liên lạc với nhau an toàn hơn, ngay cả khi bị giám sát.

Theo thời gian, nền tảng này được công khai cho cộng đồng, trở thành công cụ quan trọng cho nhiều nhóm trên toàn thế giới – từ nhà báo, nhà hoạt động cho đến lực lượng hành pháp đang theo dõi tội phạm mạng. Đối với nhiều người, dark web là môi trường gần như duy nhất giúp họ duy trì quyền tự do ngôn luận và tiếp cận thông tin mà không bị kiểm duyệt.

Dark web chứa những gì bên trong?

Nếu hình dung dark web chỉ là nơi chứa các giao dịch phi pháp thì đó chỉ là một phần của bức tranh. Môi trường này chứa vô vàn trang web thuộc nhiều lĩnh vực: các diễn đàn trao đổi kiến thức, cộng đồng nghiên cứu, công cụ bảo mật, trang chia sẻ tài liệu ẩn danh hay các nền tảng truyền thông không quảng cáo.

Song song với đó, dark web cũng chứa những dịch vụ “trượt khỏi ranh giới pháp luật”. Đây là nơi nhiều loại dữ liệu bị đánh cắp được rao bán – từ thông tin thẻ tín dụng, tài khoản ngân hàng, email, mạng xã hội cho đến giấy tờ giả hoặc dịch vụ tấn công mạng. Những con số trong Dark Web Price Index 2023 cho thấy mức độ rẻ đến đáng lo ngại: một tài khoản Facebook bị hack chỉ khoảng 25 USD, trong khi một cuộc tấn công DDoS kéo dài một tuần có giá khoảng 350 USD.

Giới an ninh mạng, vì lý do này, xem dark web như một “vũ trụ song song” cần được theo dõi 24/7. Chỉ bằng việc biết loại dữ liệu nào đang bị mua bán, họ có thể đưa ra biện pháp bảo vệ kịp thời cho doanh nghiệp và người dùng.

Vì sao giao dịch trên dark web chủ yếu dùng tiền điện tử?

Hầu hết giao dịch trên dark web được thanh toán bằng tiền mã hóa bởi tính chất phi tập trung và ẩn danh của nó. Bitcoin là đồng tiền được sử dụng rộng rãi, nhưng khi cơ quan chức năng ngày càng giỏi trong việc lần theo dòng tiền, những đồng có tính riêng tư cao như Monero hay Zcash trở nên phổ biến hơn.

Mặc dù tiền điện tử có ứng dụng hợp pháp trong nhiều lĩnh vực, khả năng che giấu danh tính của nó khiến việc quản lý trở nên khó khăn, từ đó thúc đẩy các cơ quan chức năng tăng cường giám sát và xây dựng khung pháp lý chặt chẽ hơn.

Dark web có nguy hiểm không?

Câu trả lời là có – và ở mức độ khá cao. Dark web là điểm tụ họp của những tin tặc giàu kinh nghiệm, những người có khả năng vượt qua các lớp bảo mật thông thường. Việc tải xuống một tập tin tưởng chừng vô hại có thể khiến thiết bị của bạn nhiễm virus, trojan, ransomware hoặc các phần mềm gián điệp tinh vi. Ngay cả khi người dùng có phần mềm bảo mật mạnh, nguy cơ vẫn luôn tồn tại, vì nhiều nhóm hoạt động trên dark web có kỹ năng vượt trội hơn các cơ chế phòng vệ cơ bản.

Do đó, các chuyên gia an ninh mạng thường khuyến cáo cá nhân và tổ chức không nên truy cập dark web trừ khi thật sự cần thiết và có kiến thức kỹ thuật phù hợp.

Dark web có bất hợp pháp không?

Truy cập dark web bằng trình duyệt Tor không phải hành vi vi phạm pháp luật. Điều bất hợp pháp nằm ở những hoạt động diễn ra bên trong nó. Dù cơ chế ẩn danh giúp che giấu danh tính, người dùng vẫn có thể bị liên lụy nếu tham gia hoặc liên quan đến các giao dịch trái phép.

Những chiến dịch triệt phá các chợ đen lớn như Silk Road, AlphaBay hay Wall Street Market đã cho thấy mức độ giám sát quốc tế mạnh mẽ hướng vào dark web. Hàng trăm nghi phạm trên toàn cầu đã bị bắt giữ trong các chiến dịch này, dù họ tin rằng mình hoàn toàn ẩn danh.

Dark web: lợi ích, rủi ro và những giới hạn của tự do

Dark web luôn là một chủ đề hai mặt. Một mặt, nó bảo vệ quyền riêng tư, hỗ trợ nhà báo và người tố giác, tạo môi trường cho những cộng đồng cần ẩn danh và là công cụ quan trọng trong các quốc gia bị kiểm duyệt. Mặt khác, nó là nơi tội phạm mạng hoạt động mạnh nhất, nơi lừa đảo, phát tán mã độc và buôn bán dữ liệu diễn ra thường xuyên.

Tính hai mặt ấy khiến dark web trở thành một trong những phần phức tạp nhất của internet: vừa cần thiết, vừa nguy hiểm; vừa bảo vệ người dùng, vừa có thể đẩy họ vào rủi ro nếu thiếu hiểu biết.

Làm sao để bảo vệ bản thân nếu thông tin bị rò rỉ trên dark web?

Trong bối cảnh tội phạm mạng ngày càng phát triển, việc biết dữ liệu của mình có xuất hiện trên dark web hay không trở thành yếu tố then chốt trong an ninh cá nhân. Các công cụ giám sát dark web hoạt động như công cụ tìm kiếm dành riêng cho khu vực này, giúp phát hiện thông tin bị rao bán như mật khẩu, tài khoản nội bộ hay tài sản trí tuệ, từ đó cho phép tổ chức hoặc cá nhân phản ứng sớm trước khi bị tấn công sâu hơn.