Bí ẩn trong gen có thể giải thích vì sao loài chó có thể yêu con người vô điều kiện

Trong nỗ lực đi tìm lời giải thích chính xác nhất cho quá trình tiến hoá của loài chó, khiến cho chúng ngày càng trở nên đáng yêu và thân thiện với con người, các nhà khoa học đã xác định được một vài đột biến di truyền có thể đã quyết định bản tính hiện nay của loài.

Nghiên cứu mới được cho chỉ là một phần của dự án lớn hơn để hiểu được nguồn gốc bí ẩn của loài chó, đồng thời lý giải cách chúng trở thành những người bạn lắm lông tốt nhất của con người.

Bằng cách nào đó, chó đã tiến hóa để cảm thấy thích thú khi chúng gần gũi với chúng ta. Với tình cảm nồng nàn của chó, chúng ta đã hoàn toàn bị thuyết phục để rồi trở thành những “con sen” cho chúng, lo cho chúng từ miếng ăn cho đến giấc ngủ. Giải thích cho vấn đề này là một ý tưởng cho rằng từ hàng chục ngàn năm trước, loài sói có thể đã bắt đầu được huấn luyện bởi những người thợ săn, giúp đỡ họ tiêu diệt con mồi. Những con sói thân thiện có thể đã nhận được những phần ăn còn thừa sau chiến tích, trong khi số còn lại thì bị giết. Thời gian trôi qua, nhóm sói thân thiện này cuối cùng đã tiến hoá thành loài chó ngày nay.

Tuy nhiên, thông tin di truyền đứng sau cơ chế chuyển đổi tính cách này ở loài chó cho đến nay vẫn còn là một bí ẩn. Vì vậy, Bridgett vonHoldt, một nhà di truyền học tiến hóa tại Đại học Princeton, và tiến sĩ Monique Udell thuộc Đại học bang Oregon, đã dẫn dắt một nhóm các nhà khoa học nhằm tìm hiểu xem một bộ phận sói đã biến thành chó như thế nào. Kết hợp quy trình xác định trình tự nucleotide trong gen và phân tích hành vi, họ xác định được một vài sự khác biệt di truyền dường như đã đưa đến sự thân thiện của loài chó.

“Đây có thể là một trong những nghiên cứu đầu tiên xác định được các biến thể di truyền cụ thể đóng vai trò quan trọng trong việc biến sói thành chó”, Adam Boyko, nhà nghiên cứu di truyền ở loài chó tại Đại học Cornell, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng để chắc chắn các biến thể di truyền mà nhóm của vonHoldt xác định thực sự có liên quan đến tính thân thiện của loài chó, ông hy vọng có thể nhìn thấy kết quả tương tự nhưng ở một tập hợp lớn hơn về số lượng đồng thời đa dạng hơn về số loài.

Trong quá trình thực hiện nghiên cứu, các nhà khoa học bắt đầu bằng việc thử nghiệm cách 18 con chó và 10 con sói hành xử xung quanh con người. Ở một bài kiểm tra, những con chó và sói được giao nhiệm vụ lấy một miếng xúc xích xông khói trong chiếc hộp được đặt trước mặt một người, hoặc làm điều đó nhưng không có ai đứng cạnh cái hộp. Những con sói đánh bại loài chó trong cả 2 cuộc thử nghiệm và chúng có thể giữ được sự tập trung ngay cả khi có người ở gần đó. Nhưng những con chó thì không thể, chúng dành nhiều thời gian để nhìn ngắm con người thay vì tập trung vào chiếc hộp.

“Điều chúng thực sự làm là chỉ nhìn chằm chằm vào con người”, vonHoldt nói. “Chúng không thực sự quan tâm đến nhiệm vụ, chúng chỉ quan tâm đến con người”. Một bài kiểm tra khác quan tâm đến số lần một con chó hay một con sói tiến lại gần và ngồi cạnh con người. Nhìn chung, những con chó đã dành nhiều thời gian để gần gũi với người hơn so với sói.

Trong một nghiên cứu trước đó, vonHoldt từng xác định có một gen bị đột biến ở chó thường xuyên hơn so với sói – được cho là xuất phát từ quá trình thuần hoá. Gen này cũng tương ứng với một gen có mặt ở những người được sinh ra và mắc hội chứng Williams-Beuren (WBS). Điều đặc biệt là người mắc WBS có xu hướng rất thân thiện với những người xung quanh họ, khiến các nhà nghiên cứu nghi ngờ những gen này có thể có một vai trò đặc biệt đối với sự thân thiện ở chó đối với người.

Vì vậy, vonHoldt và nhóm của cô quyết định đào sâu tìm hiểu vào những gen đó. Sau cùng, họ phát hiện ra một số đột biến có liên quan đến cách cư xử ngọt ngào của chó và hai trong số những đột biến có thể cản trở chức năng của các gen GTF2I hay GTF2IRD1. Động vật có những đột biến này được cho là sẽ chú ý đến con người nhiều hơn so với loài không có, theo vonHoldt. Trước đây, đã có nghiên cứu chứng minh nếu xoá bỏ những gen vừa nêu ở chuột, loài gậm nhấm này sẽ trở nên thân thiện với con người hơn.

“Chúng tôi không khẳng định đã thật sự tìm thấy đột biến làm thay đổi tính chan hoà”, vonHoldt nói thêm. Có rất nhiều gen trong hệ gen có thể góp phần làm một con chó thân thiện với con người, vonHoldt và các cộng sự của cô chỉ đang điều tra một phần nhỏ trong số đó. VonHoldt cho rằng vẫn còn khá xa cho đến khi câu chuyện về loài chó được viết ra một cách chính xác và đầy đủ nhưng hiện tại, cô và nhóm của mình sẽ tiếp tục tiến về phía trước trong hành trình giải mã loài chó, người bạn trung thành của con người.