Trái chuối dán băng keo là gì? Và vì sao lại được bán với giá gần 3 tỉ đồng

Một cô gái trẻ chụp ảnh với tác phẩm trái chuối của Maurizio Cattelan - Ảnh: AFP

Một trái chuối thật được dán trên tường bằng miếng băng dính xám là tác phẩm được nhà điêu khắc người Ý Maurizio Cattelan, 59 tuổi, đặt tên là "Diễn viên hài".

Tại Triển lãm nghệ thuật đương đại Art Basel ở Miami (Mỹ) năm nay diễn ra trong tuần này (từ ngày 5 đến 8-12-2019), một nhà sưu tập người Pháp đã thương lượng mua tác phẩm với giá 120.000 USD (gần 2,8 tỉ đồng VN) và tác phẩm tiếp tục được trưng bày trong gian của nhà trưng bày Pháp Emmanuel Perrotin.

Sự kiện một nghệ sĩ Mỹ tên David Datuna đã gỡ trái chuối trên tường bóc vỏ ăn hôm 7-12 (giờ địa phương) đã gây xôn xao trong giới nghệ thuật. Và Datuna tỉnh như ruồi khi thông báo việc mình lấy "trái chuối nghệ thuật" kia ăn tại chỗ cũng là một tác phẩm mà ông đặt tên là "Người nghệ sĩ đói bụng"!

Tác phẩm bồn tiểu ngược của Marcel Duchamp - Ảnh: artnews.com

Lịch sử đã được lặp lại

Ông chủ phòng trưng bày Emmanuel Perrotin đánh giá: "Anh ta (Datuna) không phá hủy tác phẩm. Trái chuối chỉ là ý tưởng mà thôi". Với nhiều nhà phê bình, tác phẩm đơn giản đó lại hàm chứa một ý tưởng sáng tạo nên nó đắt giá dù mức giá này vẫn đang làm sôi sục thị trường nghệ thuật thế giới.

Trả lời đài phát thanh France Info, tổng biên tập Fabrice Bousteau cũng có chung đánh giá như thế.

Đài France Info: Ông nói gì về một trái chuối được bán với giá 120.000 USD?

Fabrice Bousteau: Nghệ sĩ người Ý Maurizio Cattelan muốn định nghĩa thế nào là một tác phẩm nghệ thuật. Về mặt này, ông ấy tiếp nối cách tiếp cận của Marcel Duchamp (cố họa sĩ - nhà điêu khắc người Mỹ gốc Pháp) với tác phẩm Fontaine mô tả bồn tiểu ngược.

Cattelan tiếp tục cách tiếp cận của mình với tác phẩm bồn vệ sinh bằng vàng khối mang tên America (Nước Mỹ) cũng như tác phẩm Perfect Day (Ngày hoàn hảo) năm 1999 của ông với một người đàn ông còn sống bị dán trên tường bằng băng dính.

Quay trở lại với tác phẩm trái chuối của Cattelan, tác phẩm này mang tính chất khiêu khích đến mức một nghệ sĩ đã ăn nó và gọi đó là màn nghệ thuật sắp đặt mang tên "Người nghệ sĩ đói bụng". Điều này tiếp tục dẫn đến chỉ trích Cattelan trên thị trường nghệ thuật.

Tác phẩm trái chuối đã trở thành tác phẩm chủ chốt mà Cattelan muốn thử nghiệm. Điều đó đã khẳng định giá trị của tác phẩm. Như vậy lịch sử đã được lặp lại.

Chúng ta nhớ lại vào năm 1993, một nghệ sĩ tên là Pierre Pinoncelli đã đi tiểu trong bồn tiểu ngược của Marcel Duchamp tại cuộc trưng bày nghệ thuật ở thành phố Nîmes (Pháp).

Tác phẩm Perfect Day của Maurizio Cattelan - Ảnh: FLICKR

Sáng tạo ấn định giá trị tác phẩm

France Info: Giá trị của một tác phẩm được đánh giá như thế nào?

Fabrice Bousteau: Đó là cái giá mà một nhà sưu tập sẵn sàng đưa ra. Cái giá này rất trừu tượng. Maurizio Cattelan đã chứng minh được là một trái chuối đơn giản cũng có thể có giá đến 120.000 USD vì đó là điều giới nghệ thuật chỉ trích và đồng thời chứng minh cái đắt giá nhất trên thế giới là khả năng con người tạo ra ý tưởng.

Đây là nghệ thuật khái niệm (art conceptuel), nghệ thuật sắp đặt. Đó là một nghi thức, một cách sử dụng tương tự như cách sử dụng máy hút bụi…

France Info: Trong thời kỳ khủng hoảng, công chúng có thể chấp nhận và thấu hiểu một tác phẩm như vậy không?

Fabrice Bousteau: Không, họ sẽ nhận thấy điều đó là lố lăng. Nhưng nghệ thuật mới đặt ra vấn đề! Trái chuối của Cattelan là một lời chỉ trích về thị trường nghệ thuật và giá cả quá lố của nó, nhưng cũng là một lời mời gọi mọi người sáng tạo.

Điều mà nghệ sĩ Cattelan muốn nói đến với trái chuối giống như trò đùa của ông, đó là sáng tạo. Chúng ta có thể thay đổi cuộc sống thường ngày chỉ với một ý tưởng hoặc một trái chuối!

Tác phẩm Adolf Hitler sám hối của Maurizio Cattelan

Tác phẩm trùm phát xít Đức Adolf Hitler sám hối của Maurizio Cattelan - Ảnh: perrotin.com

Maurizio Cattelan là ngôi sao nghệ thuật đương đại người Ý. Ông nổi tiếng với tác phẩm bồn vệ sinh bằng vàng khối 18 carat bao gồm bệ ngồi, bồn cầu và đồ giật nước hoạt động được.

Tác phẩm trị giá từ 5-6 triệu USD đã bị đánh cắp vào tháng 9-2019 trong cuộc trưng bày tại lâu đài Blenheim ở Woodstock (miền nam nước Anh). Đến nay tác phẩm này vẫn bặt vô âm tín.

Maurizio Cattelan cũng từng gây tranh cãi với tác phẩm điêu khắc trùm phát xít Đức Adolf Hitler quỳ gối sám hối. Tác phẩm đã được nhà bán đấu giá Christie’s bán với giá hơn 17 triệu USD năm 2016.