SHODAN trong System Shock và những AI đáng sợ nhất lịch sử thế giới game

The Sentient Hyper-Optimized Data Access Network, hay còn được biết đến với cái tên SHODAN, là một hệ thống AI Phản diện nổi tiếng của tựa game hành động nhập vai System Shock. Với phiên bản làm lại đang được Nightdive Studio phát triển, cùng một seri truyền hình live-action sắp ra mắt, thế hệ game thủ và các tín đồ điện ảnh sẽ sớm được "làm quen" với người canh gác vô cùng đáng sợ của Citadel Station. Tuy nhiên, mặc dù SHODAN là một nhân vật đáng nhớ, cô ta chắc chắn không phải hệ thống AI ác quỷ duy nhất chiếm lấy trí tưởng tượng của cộng đồng game thủ suốt thời gian qua. Có lẽ cũng không lạ lùng mấy khi một phương tiện giải trí tồn tại nhờ vào công nghệ máy tính lại thường dùng trí tuệ nhân tạo làm phản diện chính trong những câu chuyện nổi tiếng nhất.

Sự trỗi dậy, sụp đổ và tái sinh của SHODAN

System Shock ra mắt vào năm 1994 trên PC và Mac, được phát triển bởi LookingGlass Technologies, diễn ra trong một trạm không gian ở mốc tương lai viễn tưởng 2072, với mục tiêu của game thủ là tránh né những cái bẫy và giải quyết các câu đố trong hành trình tiêu diệt hệ thống AI điên loạn SHODAN. Trò chơi đã được giới phê bình đánh giá rất cao, xem nó là một siêu phẩm nhập vai, và trang PC Gamer dành cho nó vị trí thứ 6 trong danh sách những tựa game máy tính hay nhất ra mắt vào năm 1998. Tuy nhiên, sự phổ biến cùng lối chơi đơn giản của Doom đã khiến cho lối chơi phức tạp và đầy thử thách của System Shock phải chấp nhận lùi bước. 

Thương hiệu này chỉ trở lại sau khi ra mắt phần tiếp theo vào năm 1999, mang đến sự hợp tác giữa Irrational Games và LookingGlass Technologies nhằm tạo ra một trải nghiệm tập trung nhiều hơn vào yếu tố kinh dị. System Shock 2 đã đánh dấu sự trở lại của SHODAN một cách ngoạn mục, giúp trò chơi này được nhiều người xem là một tựa game kinh điển nhất mọi thời đại, đồng thời góp phần đặt nền móng cho một siêu phẩm về sau là BioShock, vẫn đang được coi là một trong những tựa game hay nhất từng được tạo ra. Rất nhiều các yếu tố gameplay của System Shock 2, như cây cờ lê đóng vai trò vũ khí cận chiến cơ bản, hay các đoạn audio log giúp phát triển cốt truyện game, đã tái xuất trong chuyến phiêu lưu dưới lòng đại dương của Irrational Games. 

Đáng tiếc rằng cùng với sự đóng cửa của LookingGlass Techonologies, thương hiệu System Shock hoàn toàn rơi vào quên lãng, và SHODAN mãi mãi kẹt trong vực thẳm của không gian mạng. Không một tựa game nào mang hệ thống AI đầy nguy hiểm này trở lại trong suốt hai thập kỷ. Mọi thứ chỉ thay đổi khi Nightdive có thể tiếp nhận bản quyền thương hiệu, và bản làm lại của System Shock nhanh chóng trở thành một trong những tựa game sắp ra mắt được trông đợi nhiều nhất. Mặc dù việc trì hoãn đã làm ảnh hưởng đến dự án, cộng đồng hâm mộ vẫn tin rằng họ sẽ sớm chứng kiến sự hồi sinh của SHODAN với chất lượng hình ảnh sắc nét hơn và vẫn giữ được sự quỷ quyệt đáng sợ như ngày xưa.

Những hệ thống AI kinh dị nhất lịch sử game

Bên cạnh SHODAN, có rất nhiều hệ thống AI quỷ quyệt khác đã xuất hiện và để lại nhiều dấu ấn trong lòng các game thủ nhiều năm qua. Nhưng tất cả chúng tồn tại nhờ vào một "tổ tiên" duy nhất, Allied Mastercomputer (AM) trong tác phẩm I Have No Mouth And I Must Scream của nhà văn Harlan Ellison, được chuyển thể thành dạng game chỉ-và-nhấn vào năm 1995. Được xem là tác phẩm tiền đề cho hệ thống Skynet trong thương hiệu Terminator sau này, I Have No Mouth And I Must Scream miêu tả về một hệ thống máy tính chống lại chính những người tạo ra nó. 

AM phát triển một lòng thù hận sâu sắc với loài người, đến mức nó đã quét sạch toàn bộ sự sống của nhân loại, trừ 5 nhân vật chính duy nhất được sống sót để vĩnh viễn chịu đựng sự tra tấn tàn nhẫn. Phần mở màn của game là một trong những trường đoạn có tác động mạnh mẽ nhất trong lịch sử trò chơi điện tử, phần lớn nhờ vào việc nó được lồng tiếng bởi chính nhà văn Ellison. Năm 2015, một hệ thống AI khác cũng đã để lại tác động ấn tượng không kém, đó chính là WAU (Warden Unit) trong tựa game SOMA do Frictional Games phát triển và phát hành. Nó đáng chú ý không phải vì giọng nói - nó không  bao giờ chỉ đích danh người chơi - mà vì những hành động của nó trong vai trò hệ thống giám sát cơ sở nghiên cứu dưới đáy biển PATHOS-II.

Đối mặt với một tình huống khi toàn bộ sự sống của nhân loại đã bị quét sạch bởi một vụ thiên thạch rơi tàn phá bề mặt Trái Đất, hệ thống này đã được lập trình để tự do làm những gì nó cho là tốt nhất nhằm bảo toàn sự sống của nhân loại. Các game thủ SOMA luôn bị đặt vào tình trạng lo lắng trước những gì WAU sẵn sàng làm để duy trì sự sống, bất kể nó độc ác, méo mó và tàn nhẫn đến mức nào đi chăng nữa. Một AI khó quên khác đã góp mặt trong tựa game The Turing Test ra mắt năm 2016, với tên gọi T.O.M. Được phát triển bởi Bulkhead Interactive, tựa game này xoay quanh nhân vật chính Ava Turing, sau khi cô bị hệ thống Technical Operations Machine kéo lên một căn cứ trên sao Mộc, để có thể giúp nó giải quyết những câu đố mà phi hành đoàn đã tạo ra bằng sự sáng tạo của con người.

Mặc dù bị chỉ trích vì ảnh hưởng khá nhiều từ loạt game Portal, The Turning Test mang đến một tình huống bất ngờ góp phần khiến cho T.O.M thực sự xứng đáng có một vị trí trong danh sách những hệ thống AI độc ác nhất của thế giới game. Và lý do để nó lấy cảm hứng từ Portal chắc chắn là vì GLaDOS, một trong những kẻ phản diện đáng nhớ nhất trong lịch sử game. Được lồng tiếng bởi Ellen McLain, GLaDOS thậm chí còn trở thành chủ đề cho bài hát "Still Alive" xuất hiện trong đoạn credit kết thúc của game, một bài nhạc cực kì nổi trên Youtube. 

Nếu Nightdive có thể ra mắt bản làm lại thành công cho thương hiệu System Shock, game thủ chắc chắn sẽ rất vui mừng khi được đối mặt với một trong những kẻ phản diện AI kinh tởm nhất từng được tạo ra. Nhưng ngay cả khi SHODAN không trở lại, thế giới game có lẽ không cần phải mất quá lâu trước khi một hệ thống trí thông minh nhân tạo quỷ quyệt khác được tạo ra để hù dọa game thủ. System Shock hiện đang được phát triển cho PC, PS4 và Xbox One.